نقد و تحلیل جریان های شعر فارسی معاصر افغانستان از سال 1357 تا سال 1384 هـ ش

شعر معاصر افغانستان با توجه به شکل گیری جنبش مشروطه در سال 1298ش و پس از آن بویژه جنبش مشروطه سوم (1325تا 1332ش) و عوامل اجتماعی و فرهنگی همچون آشنایی روشنفکران با ایدئولوژی های نو بعد از جنگ جهانی دوم، ترجمه آثار ادبی (شعر و رمان) از زبان های ترکی، فرانسوی و انگلیسی، روابط نزدیک با اتحاد شوروی و ورود کتاب از ایران که در آن سال ها تفکر چپ گرا بر جریان های ادبی آن سیطره داشت، دچار تحول اساسی شد. این تحولات با حادثه 7 ثور 1357ش روند رو به رشد گرفت، بخصوص بعد از ایجاد نظام وابسته به اتحاد شوروی که ادبیات را در خدمت سیاست قرار داد و سبب پدید آمدن نوعی ادبیات ایدئولوژیک در افغانستان گردید. همراهی و عدم همراهی عده ای از شاعران با دولت جدید، مهاجرت افغان ها به سایر کشورها، تشکیل انجمن ها و کانون های ادبی در داخل و خارج از کشور از سال 1357 تا 1384ش از مواردی است که بر سیر تحول و شکل گیری جریان های شعر معاصر افغانستان تأثیرگذار بوده است. در این رساله، جریان های شعری معاصر افغانستان از دیدگاه محتوایی مورد بررسی قرار گرفته، عوامل بروز و ظهور جریان های شعری و معیار و ملاک تفکیک آنها، بیان و جریان های شعری مهم این دوره معرفی گردیده است. همچنین شاخصه های بارز و فراز و فرود های جریان های مذکور بیان شده است. روش تحقیق در این رساله توصیفی تحلیلی است. در این تحقیق مشخص شد، پنج جریان شعری؛ دینی عرفانی، رمانتیسم، مقاومت، رئالیسم اجتماعی و رئالیسم سوسیالیستی در شعر افغانستان وجود دارد. جریان شعر مقاومت که در برابر تهاجم شوروی و با مهاجرت افغان ها به سایر کشورها شکل گرفت، بعد از فروپاشی حکومت کمونیست ها و آغاز درگیری های داخلی دچار وقفه پنج ساله شد و پس از حکمروایی طالبان برضد آنان، جان دوباره گرفت. جریان شعر رئالیسم سوسیالیستی با برافتادن دولت کمونیستی به پایان رسید؛ ولی جریان شعر رئالیسم اجتماعی تا کنون به حیات خویش ادامه داده و نیرومندترین جریان شعری عصر حاضر افغانستان است. دو جریان شعر دینی عرفانی و رمانتیک، در این دوره، فراز و فرود چندان قابل توجه ندارد و از گذشته تا کنون همچنان به حیات خویش ادامه می دهد.